De toepassing van gedwongen (sonde)voeding kan grote en soms langdurige impact hebben op de patiënt en op naasten als ook op het zorgpersoneel wat dit moet uitvoeren. De werkgroep is daarom van mening dat het handelen binnen deze context altijd gericht moet zijn op het zoveel mogelijk voorkómen van dwang (streven naar nul) én op het bevorderen van het herstel van de patiënt met primaire aandacht voor de onderliggende oorzaak, waardoor de patiënt in deze situatie is gekomen. Met herstel wordt bedoeld: het hervinden van de eigen identiteit en het hernemen van de regie op het eigen leven (Droës & Plooy, 2010; GGZ Nederland, 2009).

Gedwongen behandeling kan nodig zijn als er geen andere manier meer is om ernstig (in dit geval vaak lichamelijk) gevaar af te wenden en overlijden te voorkomen. Het uitgangspunt van de Wet op de Verplichte GGZ (Wvggz) is dat bij toepassing van dwang de minst ingrijpende vorm van verplichte zorg wordt toegepast. Zowel vanuit wetgeving als vanuit professioneel en humaan oogpunt moet echter altijd worden nagestreefd om geen dwang toe te hoeven passen, omdat de patiënt bij dwang het gevoel kan krijgen de toch al beperkte regie volledig te verliezen, en binnen deze interventie groot risico loopt op traumatische ervaringen. Als het niet lukt om de inzet van dwang(sonde)voeding te voorkómen, dan is de manier waarop de dwangtoepassing wordt uitgevoerd dus van groot belang. Er wordt momenteel aanvullend onderzoek gedaan naar factoren die hierin belangrijk zijn, door middel van interviews met zowel patiënten als behandelaren.

Dit netwerk is een initiatief van het Landelijk Expertisenetwerk Gedwongen (sonde)voeding, opgericht vanuit K-EET. K-EET staat voor landelijke ketenaanpak eetstoornissen – al dan niet in combinatie met andere (psychische) aandoeningen – bij kinderen en jongeren.

Een gedwongen opname, soms zelfs met dwangbehandeling is voor kinderen en jongeren met een eetstoornis en hun naasten zeer ingrijpend. Deze leidraad bundelt de beschikbare expertise over het voorkomen, verminderen en toepassen van gedwongen sondevoeding. En helpt afdelingen die gedwongen sondevoeding inzetten om deze inzichten toe te passen.

De leidraad noemt vijf aspecten die van belang zijn bij de afweging gedwongen (sonde)voeding in te zetten:

1. De besluitvorming ten aanzien van het inzetten van gedwongen (sonde)
   voeding.

2. De wijze van uitvoeren van gedwongen (sonde)voeding.

3. De noodzaak tot en alternatieven voor gedwongen (sonde)voeding: hoe
   kan de gedwongen (sonde)voeding worden beëindigd?

4. Leren van elke casus: wat had met de “kennis van nu” tevoren anders
   gedaan kunnen worden, zodat de patiënt niet in deze situatie zou zijn
   beland. Dit wordt ter lering op zowel individueel als collectief niveau
   gedeeld en verzameld.

5. Evalueren wat de rol is van het gebruik van social media in het ontstaan en
   voortduren van deze situatie ( Dane, A., K Bathia, 2023).

Op al deze aspecten is nader wetenschappelijk onderzoek essentieel, zeker ook vanuit het perspectief van patiënten. Tot die tijd is dit een leidraad die is gebaseerd op best practices.

Leidraad bekijken en downloaden