Anorexia nervosa begint steeds vaker in de puberteit, maar kan ook op jongere of oudere leeftijd ontstaan. De leeftijd van ontstaan heeft invloed op de uitingsvorm van anorexia nervosa

Hoe verschilt anorexia nervosa bij jonge kinderen van die bij pubers of jongvolwassenen?

Jonge kinderen bevinden zich nog volop in de groei. Ondergewicht kan leiden tot groeivertraging en het uitblijven van pubertaire ontwikkeling. Hun ziekte-inzicht is vaak beperkt: ze begrijpen nog niet volledig wat er met hen gebeurt. Ook uiten ze angst en controlebehoefte vaak minder verbaal, en hun motivatie komt soms meer voort uit een behoefte aan grip dan uit schoonheidsidealen.

Hoe merk je in de behandeling dat ze nog zo jong zijn?

Ze uiten hun gevoelens minder met woorden en vaker via gedrag, zoals huilen of zich terugtrekken. Ze begrijpen vaak niet waarom eten zo belangrijk is, of vinden het moeilijk om hun lichaam te begrijpen. De behandeling sluit hierop aan met visuele hulpmiddelen, spelenderwijs uitleggen, en korte sessies. Hun herstelkans is groter bij vroegtijdige herkenning en intensieve gezinsgerichte begeleiding.

Wat vergroot de kans op herstel?

Vroege signalering, intensieve begeleiding in de thuissituatie, en actieve betrokkenheid van ouders zijn cruciale succesfactoren. Daarnaast is het belangrijk dat het kind weer vertrouwen krijgt in zijn of haar lichaam en leert omgaan met angst en controle.

Wat is er anders dan bij oudere patiënten?

Oudere jongeren hebben meestal meer ziekte-inzicht en kunnen zelf meedenken in hun herstel. Zij zijn meer gericht op individuele behandeling. Jonge kinderen zijn afhankelijk van de omgeving en hebben veel meer sturing van ouders nodig.

Wat is de jongste leeftijd waarop kinderen anorexia krijgen?

In Nederland zijn er gevallen bekend van kinderen van 10 jaar met anorexia nervosa. In zeldzame gevallen zijn de eerste symptomen zelfs op 8- of 9-jarige leeftijd zichtbaar.

Wat zeggen deze kinderen zelf over hun ziekte?

Ze voelen zich vaak onzeker, bang om dik te worden, en noemen eten "eng". Tegelijk willen ze ook weer kunnen spelen of zich niet zo moe voelen. Ze ervaren een innerlijke strijd tussen angst en het verlangen naar normaal zijn.

Waarom is het beter om jonge kinderen niet op te nemen in een kliniek?

Een klinische omgeving is vaak te belastend voor jonge kinderen. De behandeling kan beter plaatsvinden in de vertrouwde thuissituatie, met ondersteuning van ouders. Opname wordt gereserveerd voor medisch acute situaties.

Hoe ziet goede zorg eruit voor jonge kinderen met anorexia? Ambulante, gezinsgerichte zorg heeft de voorkeur. Dit kan thuis of poliklinisch zijn. Ouders worden gecoacht om de regie over het eetgedrag over te nemen. Dagbehandeling kan een tussenstap zijn als thuisbehandeling onvoldoende werkt. Tevens moet er aandacht zijn voor de factoren die hebben bijgedragen aan het ontstaan van de eetstoornis en welke behandeling daar voor nodig is.

Welke rol spelen ouders?

Een centrale rol. Ouders nemen tijdelijk de regie over de maaltijden, ondersteunen hun kind in het omgaan met angst en emoties, en worden actief betrokken in elke stap van de behandeling.

Wat hebben kinderen nodig van hun behandelaar?

Kinderen hebben structuur, veiligheid, en een duidelijk plan nodig. Ze moeten zich begrepen voelen, en uitleg krijgen die aansluit bij hun leeftijd. Ook het betrekken van school en andere steunfiguren is belangrijk.

En wat hebben ouders nodig?

Ouders hebben informatie, coaching en emotionele ondersteuning nodig. Ze moeten leren hoe ze hun kind kunnen helpen, zonder zichzelf voorbij te lopen. Ouderbegeleiding en lotgenotencontact zijn waardevolle aanvullingen.

Waarom is anorexia zo hardnekkig bij jonge kinderen?

De ziekte beïnvloedt het brein in een ontwikkelingsfase. Honger versterkt de obsessieve gedachten. Als de ziekte vroeg begint, kan het gedrag deel worden van hun identiteit. Hoe langer onbehandeld, hoe moeilijker herstel wordt.

Hoe leg je het ziektebeeld aan ouders uit?

Met metaforen zoals "een stemmetje in het hoofd" dat zegt dat het kind niet mag eten. Je benadrukt dat het kind niet koppig is, maar ernstig ziek. Eten is als medicijn, en ouders zijn cruciaal in de behandeling.

Stijgt het aantal jonge kinderen met anorexia echt?

Ja. Vooral meisjes tussen 10 en 14 jaar worden steeds vaker gediagnosticeerd. De trend is al langer zichtbaar, maar krijgt nu pas brede aandacht. Oorzaken zijn complex, zoals social media, eerder puberen en perfectionisme.

Wat veranderde er in 2015 met de Jeugdwet?

De zorg kwam bij gemeenten te liggen. Dit leidde tot veel verschillen in aanbod en kwaliteit. Gemeenten zijn niet altijd in staat om specialistische zorg snel en goed te organiseren.

Wat doet K-EET anders dan de vroegere aanpak? K-EET verbindt zorgprofessionals in regionale netwerken, werkt ketengericht, en zet in op vroegsignalering, gezinsgerichte behandeling en landelijke kennisdeling.

Hoe groot is de groep jonge kinderen die baat heeft bij thuisbehandeling?

De meerderheid van de kinderen in deze leeftijdsgroep kan herstellen met intensieve ambulante zorg, mits tijdig gestart en goed ondersteund.

Hoe zit het met de wachttijden?

Wachttijden voor specialistische eetstoorniszorg zijn vaak lang, soms meer dan 14 weken. Dat is schadelijk bij anorexia. Laagdrempelige, tijdelijke hulp als overbrugging is cruciaal.

Wat is er nodig om de zorg te verbeteren?

Snellere hulp, meer kennis bij professionals, landelijke aanpak, betere samenwerking tussen zorg en gemeenten, ondersteuning voor ouders, en voldoende behandelcapaciteit. Geen kind mag tussen wal en schip vallen.

Het is niet makkelijk is om van de kind/jeugd ggz door te stromen naar de volwassen ggz. Dat geld ook voor de ziekenhuiszorg. De oorzaak ligt vooral in het feit dat er dan 'andere' zorg wordt ingezet. Dus tijdig uitkijken naar vervolg zorg is daar bij van belang. 

In opdracht van het Bovenregionaal Expertisenetwerk Jeugd NH en K-EET NH is begin 2025 het resultaat gepresenteerd van de verkenning rond de uitvoerende zorg en samenwerking m.b.t. eetstoornissen in de transitieleeftijd en (jong) volwassenheid.

In navolging van de TRIAS-netwerken in het eetstoornissen-jeugddomein is in de NH regio rond GGZ-NHN en het Noordwest Ziekenhuis vanuit 18+ perspectief een bijeenkomst georganiseerd om met elkaar te bepalen wat in de 18+ TRIAS samenwerking verder ontwikkeld kan worden en als voorbeeld kan dienen voor andere regio’s.  Met als doel dat (keten) partners elkaar in het behandeltraject goed weten te vinden, met duidelijke rollen en verwachtingen en afspraken over overgang. Vervolgens kunnen we in de andere regio’s in NH vergelijkbare bijeenkomsten organiseren.